Son Dakika Haberler Haberiniz Olsun
Related Articles
Türkiye’de orman yangınları, her yıl büyük orman alanlarını tehdit etmeye devam ediyor. Bu durum, yalnızca ekosistem için değil, ülkemizin iktisadı ve halk sıhhati açısından da önemli sonuçlar doğuruyor. Geçtiğimiz yıl, 3 bin 797 orman yangınının meydana gelmesi, bu sorunun boyutlarını bir defa daha gözler önüne serdi. Yangınlardan 27 bin 484,56 hektar alan etkilendi.
21-26 Mart tarihleri ortasında kutlanan Orman Haftası ise ormanların korunması ve yangınlarla uğraşa dair toplumsal farkındalığı artırmak ismine değerli bir vakit dilimi. Bu özel hafta, ormanlarımıza olan sorumluluğumuzu hatırlatarak, yangınların önlenmesi ve orman alanlarının korunması ismine atılacak adımların değerini bir sefer daha gündeme getiriyor.
EN FAZLA ORMAN YANGINI HANGİ KENTLERDE YAŞANDI?
Geçen yılki datalar, orman yangınlarının büyük bir kısmının insan kaynaklı nedenlerden kaynaklandığını gösteriyor. Yangınların 1956’sı ihmal, dikkatsizlik, kasıt ve kaza üzere faktörlerle çıkarken, bu yangınlar toplamda 19 bin 977 hektar orman alanına ziyan verdi. Çıkış nedeni bilinmeyen yangınların sayısı ise 1000’in üzerinde…
En fazla orman yangınının yaşandığı vilayetler ortasında İzmir, Muğla, Şanlıurfa, Antalya ve Kahramanmaraş öne çıkıyor. Bu vilayetlerde hem yangın sayıları hem de etkilenen alanlar açısından önemli artışlar gözlemlendi. Özellikle İzmir, 397 yangınla en fazla yangının yaşandığı bölge oldu.
‘1937’DEN İTİBAREN EN ÇOK YANGIN GEÇEN YIL OLDU’
İstanbul Üniversitesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, bu yıl sayıların korkutucu olduğuna dikkat çekerek, “Son 15 yıl içinde yangın sayılarında değerli artışlar kelam konusu. Geçen yıl, 3 bin 797 yangın ile 1937 yılından itibaren en fazla orman yangını çıkan yıl oldu. 2012 yılından itibaren yıllık çıkan orman yangını ölçüsü ise daima 2 binin üzerinde” dedi.
2024’te yanan orman alanı ölçüsü açısından kayıt tutulan 88 yılık devirde en fazla ormanı kaybettiğimiz 22’nci yıl olduğunu da söyleyen Prof. Dr. Tolunay, “2019 yılı ve sonrasında yanan orman alanı yıllık olarak daima 10 bin hektarın üzerindeydi. 2021 yılındaki hepimizi derinden sarsan orman yangınlarında ise 140 bin hektar kadar orman alanını kaybettik” ifadelerini kullandı.
Yangınlar bu yıl da devam ediyor. Dört gün evvel Aydın’da Bozdoğan’da başlayan yangının akabinde, Nazilli’de de bir yangın çıktı. Karıncalıdağ’da öğlenden sonra başlayan yangına, bölgedeki takımlar süratle müdahale etti ve rüzgârın tesiriyle süratle yayılan alevler denetim altına alındı. Üç gün evvel ise Antalya’nın Manavgat ilçesinde de bir orman yangını çıktı, grupların süratli müdahalesiyle yangın büyümeden denetim altına alındı.
‘DİYARBAKIR VE MARDİN’DEKİ YANGINLARDA 15, İZMİR’DE İSE ÜÇ KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ, ÖLEN HAYVANLARIN İSE KAYDI TUTULMUYOR’
“Orman yangınlarıyla yerleşim alanları, tarlalar, altyapılar ziyan görüyor ve can kayıpları oluşuyor. Bu yılın başında Los Angeles’te bu durum yaşandı” diyen Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Geçen yıl ülkemizde Diyarbakır ve Mardin’deki kırsal alan yangınlarında 15, İzmir’deki orman yangınlarında ise üç kişi hayatını kaybetmiş, yüzlerce de küçükbaş hayvan telef olmuştu. Ormanlarda ölen canlıların ise maalesef kaydı tutulmuyor” dedi.
Ayrıca ikincil afet olarak isimlendirilen yangın sonrasında sel, heyelan, küllerin taşınarak göl, akarsu ve denizleri kirletmesi halinde olumsuz tesirleri olduğunu da söyleyen Prof. Dr. Tolunay, “Yangın sonrası ortaya çıkan bilhassa sel tehlikesinin ortadan kalkması için uzun yılar gerekiyor. Lakin yangın sonrasında bitki örtüsünün tekrar oluşmasıyla sel tehlikesi azalıyor. Başka yandan karbon yutak alan olan ormanların yanmasıyla hem karbondioksit (CO2) emisyonu oluşuyor hem de orman alanları azaldığı için atmosferden alınan CO2 ölçüsü da düşüyor” tabirlerini kullandı.
‘ORMANLARDAN GEÇEN ELEKTRİK NAKİL SINIRLARI EN DEĞERLİ YANGIN NEDENİ’
Geçen yılki orman yangınlarının sebepleri ortasında ihmal, dikkatsizlik, kasıt ve kazalar öne çıkıyor. Bu yangınların yalnızca insan kaynaklı etkenlerle mi hudutlu olduğunu düşünmeliyiz yoksa iklim değişikliğinin tesiriyle ortaya çıkan yangınlardan da kelam etmek mümkün mü?
Bu soruma “Orman yangınları sayısının artması iklim değişikliğinden çok insan-orman etkileşiminin artmasından kaynaklanmakta” yanıtını veren Prof. Dr. Doğanay Tolunay, şu değerli bilgilerin altını çizdi:
— Hem ülkemizde hem de dünyada orman yangınlarının yüzde 90’ı beşerler tarafından çıkartılıyor. Geriye kalan yüzde 10’luk kesim ise yıldırım kaynaklı doğal yangınlar. Yanan ormanlarının yüzde 99’undan ise beşerler sorumlu. Sıcaklık artışı, yağış olmaması yahut kuraklık direkt yangın çıkmasına neden olmaz. Kuru otların tutuşması için kıvılcım gereklidir. Ya da kuru otlar sıcaklıkların nem içeriğine nazaran 200-230 dereceye tutuşabilir. Bu nedenle iklim değişikliğinin yangınların çıkmasına tesiri olduğu söylenemez. Zira yangınlar anız yakmada, balya makinesi üzere tarım ekipmanları, araçlardan atılan izmaritler, ormanda yapılan mangal üzere nedenlerden çıkıyor.
— Yeniden rüzgârlı havalarda kaynak makinesi kullanımı, trafik kazaları üzere nedenler de var. Son yıllarda ormanlardan geçen elektrik nakil sınırları en değerli yangın nedeni oldu. Son beş yıl içinde yanan ormanların dörtte biri elektrik nakil sınırı kaynaklı. Geçen yıl İzmir Karşıyaka’da çıkan yangının defineciler tarafından çıkarılmıştı.
‘İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DİREKT ANA NEDEN OLMASA DA GENİŞ ALANLARA YAYILMASINDA ETKİLİ’
İklim değişikliğinin yangınların çıkmasına yol açmasa da yangınların kısa müddette geniş alanlara yayılması ve mega yangınlara dönüşmesinde tesirli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Biraz daha açacak olursak artan sıcaklıklar ve daha kurak kurallar ormanlardaki yanıcı hususların tutuşma müddeti ve sıcaklığını düşürmekte. Örneğin 230 derece tutuşması gereken nem içeriği yüksek kuru otlar, 200 derecede tutuşabiliyor. Olağan kaidelerde yanıcı hususların sıcaklığının 30 dereceden 230 dereceye çıkması daha uzun müddet alırken, sıcak hava dalgası esnasında 45 dereceden 200 dereceye çok daha süratli ulaşıyor” dedi.
“Ayrıca canlı ağaçların su içeriği de kuraklık nedeniyle düştüğünden çok kolay tutuşabiliyor” diyen Prof. Dr. Tolunay, “Bu nedenle başlayan yangınlar müdahale edilene kadar geniş alanlara yayılıyor ve söndürülmesi güçleşiyor. Nemli ve ılıman bir baharın akabinde çok sıcak ve kurak hava kaidelerinin oluşması daha da tehlikeli. Zira nemli ve ılıman koşullar otların süratli büyümesine yol açar ve akabinde bu otlar kuruduğunda ormanlardaki kuru yanıcı unsur ölçüsü artar” tabirlerini kullandı.
‘HATAY, AYDIN, MANİSA VE ÇANAKKALE ORMAN YANGINLARININ SIK GÖRÜLDÜĞÜ ŞEHİRLER’
Orman yangınlarının kent bazlı dağılımında İzmir birinci sırada yer alırken, bu kentimizi Muğla, Şanlıurfa, Antalya ve Kahramanmaraş takip ediyor. Buralardaki yangınların sıklığının yüksek olmasının gerisinde, mahallî iklim şartları, orman yapısı yahut insan faktörleri üzere hangi etkenler daha çok rol oynuyor?
“Ülkemizde Ege ve Akdeniz bölgeleri her vakit orman yangınlarının en fazla yaşandığı bölgeler olmuştur” diyen Prof. Dr. Doğanay Tolunay, şöyle devam etti:
— Sıraladığınız vilayetler de yıllara nazaran sıralaması değişmekle birlikte her vakit en fazla orman yangını çıkan vilayetler. Bunlara Adana, Hatay, Aydın, Manisa ve Çanakkale vilayetleri de eklenebilir. Bu vilayetlerde daha fazla orman yangını çıkması ve ormanın yanmasının en büyük nedeni yazları sıcak ve kurak olan Akdeniz İklimi.
— Ayrıyeten Çanakkale, Adana üzere kentlerde ormanlarla tarım alanlarının iç içe olması, İzmir, Muğla ve Antalya üzere vilayetlerde ise orman içindeki yerleşimler ve çeşitli tesisler yangınların başlamasına yol açıyor. Daha da berbatı artık orman yangınları yalnızca ormanda kalmıyor ve kentleri de olumsuz etkiliyor. Son yıllarda İskenderun ve Manavgat üzere bölgelerde konutlar da orman yangınlarından ziyan gördü.
MAYIS-HAZİRAN AYLARINA DİKKAT! NASIL TEDBİRLER ALINMALI?
Bahar ve yaz periyodundan itibaren tekrar Ege ve Akdeniz’de yangın riskinin daha fazla olacağı konusunda uyaran Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Mayıs-Haziran ayları Çanakkale, Balıkesir üzere vilayetlerde buğday hasatı ve öbür ziraî faaliyetlerle başlayacaktır. Sonrasında da Eylül-Ekim aylarına kadar öteki vilayetlerimizde de yangınlar görülecek” formunda konuştu.
Şimdiden alınacak tedbirlere de değinen Prof. Dr. Tolunay, “Değişen iklim kurallarında ormanlardan elektrik nakil çizgisi geçirilmemesi ya da yer altına alınması, mevcut olanlarda tellerin yalıtılması, tekrar orman içinde yollara müsaade verilmemesi, yerleşim ve orman alanları ortasında ağaçsız tampon alanlar oluşturulması, bunun için imar mevzuatının değiştirilmesi gerekiyor” dedi.
Orman yangınlarından sorumlu olan Orman Genel Müdürlüğü ve kırsal yangınlardan sorumlu belediyeler ortasındaki uyumun arttırılması gerektiğini de söyleyen Prof. Dr. Tolunay, “Ortak çalışma protokolleri oluşturulması, yangın riskinin arttığı devirden evvel yanıcı hususların uzaklaştırılması üzere tedbirlere öncelik verilmeli” sözlerini kullandı.
1971 yılında Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından kabul edilen 21 Mart Dünya Ormancılık Günü, Türkiye’de de 1975’ten beri 21-26 Mart Orman Haftası olarak kutlanıyor. Bu yıl Türkiye genelinde 30 farklı Orman Bölge Müdürlüğü’nde fidan dikim aktiflikleri düzenlenecek. Böylelikle, yangınlarda ziyan gören orman alanları tekrar yeşillendirilecek.
Fotoğraflar: iStock
