Son Dakika Haberler Haberiniz Olsun
Related Articles
Dünya genelinde düzmece para üretimi ve dağıtımında kayda paha bir artış gözlemleniyor. Bilhassa uydurma dolarlar, milletlerarası finans sistemine yönelik önemli tehditler oluştururken ekonomik istikrarı sarsıyor.
Bu durum hem bireyler hem de işletmeler için önemli mali kayıplara yol açarken, güvenlik güçlerini sahtecilik kabahatleriyle gayrette daha faal adımlar atmaya yöneltiyor. Mersin’de yaşanan son bir olay ise bu problemle çabadaki kararlılığı bir defa daha gözler önüne serdi.
Mersin polisi, matbaa kurarak geçersiz dolar basan bir kalpazan şebekesini çökertti. Operasyonda toplamda 7 milyon 99 bin 200 düzmece dolar ele geçirilirken, üç kuşkulu tutuklandı. Yapılan aramada ise 4 milyon 800 bin bölüme ve renklendirmeye hazır A4 kâğıdı, para basma makineleri ve öbür gereçler ele geçirildi. Toplamda da 2 milyon 299 bin 200 geçersiz doların piyasaya sürülmeye hazır olduğu öğrenildi.
Fotoğraf: AA
‘GERÇEK PARALARA ÇOK YAKIN BANKNOTLAR ÜRETİYORLAR’
Son iki yılda dünya genelinde uydurma banknotlarla ilgili önemli bir sorun yaşandığını söyleyen Altın ve Para Piyasaları Uzmanı İslam Memiş, “Özellikle global enflasyonun tesiriyle beşerler nakit kullanmaya daha fazla yöneldi. Bu durum kalpazanların iştahını uygunca kabarttı” dedi.“Modern teknolojinin gelişmesiyle birlikte dijital dünyanın nimetlerinden faydalanan kalpazanlar, artık eski metotlarla hudutlu kalmayıp, neredeyse birebir taklit ya da gerçek paralara çok yakın banknotlar üretiyorlar” diyen Memiş, “Bu durum, düzmece ile gerçeği ayırt edemeyecek bir hale gelmemize yol açıyor. Hem kâğıt kalitesi hem de mürekkep kullanımı noktasında kaydettikleri ilerlemelerle, ne yazık ki büyük bir muvaffakiyet elde ediyorlar” tabirlerini kullandı.
‘GEÇEN YILKİ 50-100 DOLAR PANİĞİNİN TESİRİ HÂLÂ DEVAM EDİYOR’
Geçen yıl, 50 ve 100 dolar banknotlarıyla ilgili yaşanan büyük paniğe de vurgu yapan İslam Memiş, “Geçtiğimiz kasım ayında ülke genelinde, geçersiz döviz krizine dair kıymetli bir süreç kelam konusu olmuştu ve tesirleri hâlâ devam ediyor. Kamu bankaları eski ve yeni basım 50-100 doları kabul etmeye devam ederken, kimi özel bankalar hâlâ bu paraları kabul etmiyor. Döviz ofisleri ise eski ve yeni basım 50-100 doları aşikâr bir kurul karşılığında alıyor, bu da beğenilen değil” formunda konuştu.
BAYRAM ÖNCESİ DEVİRLERDE GEÇERSİZ BANKNOT OLAYLARI ARTIYOR
“Vatandaşlarımızın geçersiz banknotlara karşı daha dikkatli olmaları gerekiyor” diyen İslam Memiş, “Geçen yıl yaşanan ağır geçersiz banknot olaylarından sonra büyük bir artış olmasa da hâlâ piyasada geçersiz dolarlarla karşılaşıyoruz. Bilhassa yaz aylarının başı ve bayram öncesi devirde uydurma banknotların sayısında besbelli bir artış yaşanıyor. Önümüzde Ramazan Bayramı var ve bu periyotta çarşıda, pazarda uydurma banknotların sirkülasyonu daha ağır hale gelebilir. Bu durum, dolar bazlı geçersiz paralarda görülebileceği üzere TL bazlı düzmece paralarda da görülecektir. Bu nedenle, çok daha dikkatli olmak gerekiyor” ihtarında bulundu.
SAHTE DOLAR NASIL ANLAŞILIR?
İslam Memiş, “Geçen yılki durum bize şu gerçeği gösteriyor: Döviz ofisleri ve bankalarda çalışanlar bile gözleriyle ayırt edemeyecek kadar gerçekçi düzmece paralara karşı savunmasızken, piyasada vatandaşların bu geçersiz paralara karşı dikkatli olabilmesi çok daha zor” dedi. Memiş, şu bilgilerin altını çizdi:
— Kalpazanlar, düzmece parayı çoklukla bankaların ve döviz ofislerinin kapalı olduğu saatlerde, yani saat 17’den sonra tüccarlara yahut gözüne kestirdikleri vatandaşlara vererek eritiyorlar. Geçersiz parayı çoklukla direkt olarak bozdurulmuyorlar, bunun yerine alışveriş yaparak, uydurma dövizi bozduruyorlar. Bu nedenle, esnaflarımızın bilhassa saat 17’den sonra dikkatli olmaları gerekir.
— Başka yandan, sokaklarda, çarşı pazarda, hastane kapılarında yahut parklarda yaşlıların dikkat etmesi çok kıymetli. Zira duygusal suiistimaller de epeyce yaygın. Örneğin, bir kişi hastane bahçesinde beklerken ya da bir yakınına ziyarete gitmişken, panikle kalpazan geliyor “Yukarıda hastam var, yanımda Türk parası yok, dövizim var, bunu bozabilir misiniz? Yardımcı olabilir misiniz?” formunda bir kıssa anlatıyor. Uygun niyetli vatandaşlar yardım ediyor lakin sonunda döviz ofisine gidip dolandırıldıklarını fark ediyorlar. Bu cins olaylar epeyce yaygın olup, bilhassa dikkat edilmesi gereken bir durum…
İnsanların geçersiz doları gözle yahut dokunarak ayırt etmesi güç olsa da birden fazla uzmanın dikkat çektiği kimi kıymetli noktalar bulunuyor:
İlk olarak, banknotu ışığa tuttuğunuzda, üzerinde güvenlik şeridi ve su yolu (filigran) bulunması gerekiyor. Güvenlik şeridi, banknotun içinde dikey bir formda yer alıyor ve ışığa tutulduğunda görünür hale geliyor.
Gerçek dolar, özel bir pamuk ve keten karışımından yapılmış olup, sıradan kağıtlardan farklı bir dokuyla kendini muhakkak ediyor. Bu nedenle gerçek doların dokusu hafif pürüzlü ve kaygan ya da pürüzsüz olmamalı. Bir öteki kıymetli özellik ise kabartma baskılar. Gerçek doların üzerinde lider portresi ve büyük kıymet sayıları üzere kimi baskılar kabartmalı olmalı. Bu baskılara dokunduğunuzda hafif bir kabarıklık hissedilmeli. Son olarak ise banknot üzerindeki seri numaralarının rengi ve yazı tipi baskıyla uyumlu olmalı.
SAHTE TÜRK LİRASI NASIL ANLAŞILIR?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın resmî internet sitesinde yer alan bilgilere göre bir banknotun düzmece olup olmadığını anlamak için, kâğıt paraların taşıdığı özellikleri bilmek ve buna nazaran karşılaştırma yapmak gerekiyor. Bu bağlamda 13 unsura dikkat çekiliyor:
1- Banknot kâğıdı: Orjinal banknot kâğıdı, yüzde 100 pamuk elyafından üretilmiş olup, Ultraviyole (UV) ışık altında parlamıyor. Kâğıt renkleri, her kupürün hâkim renginin çok açık bir tonu. Ayrıyeten kullanılan kâğıtlar, kirlenmeye karşı epeyce sağlam. Piyasada bulunabilen düzmece banknot kâğıdı ise ekseriyetle üzeri özel kaplanmış olmasına karşın, UV ışık altında parlama özelliği gösteriyor.
2- Filigran: Yepyeni banknotların ön yahut art yüzü ışığa tutulup bakıldığında, baskısız beyaz alanda Atatürk portresi ve kupür pahasını gösteren sayıdan oluşan filigran görülüyor. Kimi düzmece paralarda filigran hiç bulunmuyor kimilerinde ise kâğıdın içinden yahut dışından baskı yolu ile taklit ediliyor.
3- Kılcal lifler (Güvenlik Elyafları): Orjinal banknot kâğıdı içine, Merkez Bankası tarafından üretim etabında yerleştirilmiş, çıplak gözle görülemeyen; lakin UV ışık altında mavi ve kırmızı parlama veren kılcal lifler bulunuyor. Uydurma banknotlarda ise bu lifler, baskı yolu yahut fosforlu kalem ile taklit edilmeye çalışılıyor.
4- Emniyet şeridi: Özgün banknotlarda, ışığa tutulduğu vakit düz bir sınır halinde ve üzerinde kupür bedelini gösteren sayı ve TL harflerinin yer aldığı emniyet şeridi bulunuyor. Kâğıda gömülü olan bu şeritler, UV ışık altında kupür pahasına nazaran mavi, kırmızı ve sarı olarak üç farklı renkte parlama gösteriyor. Geçersiz paralarda, bu emniyet şeridi baskı yolu ile taklit edilmeye çalışılıyor.
5- Holografik şerit folyo: Özgün banknotların sağ ön yüzünde, farklı açılardan bakıldığı vakit renkli ve parlak yansımalar veren holografik şerit folyo bulunuyor. Uydurma kâğıt paralardaki folyolarda, gümüş renkli ve yanardöner yaldız kullanıldığı görülüyor.
6- Renk değiştiren şerit baskı: Banknotların art yüzünde, kupür kıymetini gösteren sayı ve TL harflerinden oluşan şerit baskı yer alıyor. Yarı şeffaf sarı renkli yansıma veren bu baskılar, renk değiştirme özelliğine de sahip. Geçersiz banknotlardaki baskıların, yepyeniye benzeri halde taklit edilmeye çalışıldığı görülüyor.
7- Kabartma baskı: Gerçek banknotların ön yüzünde kimi yazı ve sayı kümeleri ile motiflerde uygulanan, parmakla dokunulduğunda kabartma tesiri hissedilen, özel bir baskı tekniği kullanılıyor. Düzmece banknotlarda ise bu kabartma baskı uygulanmadığı üzere, kimilerinde yükseklik hissi veren sistemlerin uygulandığı görülüyor.
8- Bâtın manzara: Orjinal banknotların ön yüzünde, Atatürk portresi ceketinin sağ tarafında bulunan yedi köşeli ve motifli rozet içinde bilinmeyen bir manzara yer alıyor. Enine ve uzunluğuna yatay çizgilerle oluşturulan bu imaja; göz hizasında yatay bir biçimde bakıldığında, kupür kıymeti sayısı okunabiliyor. Uydurma paralarda bu zımnî manzara efekti, gerçek versiyonu üzere verilemiyor.
9- Mikro yazı: Özgün banknotların ön yüzündeki ay-yıldız motifinin içinde, kupür pahasını sayı ve TL harfleri ile gösteren, kabartma baskı tekniğinin uygulandığı mikro yazılar bulunuyor. Büyüteçle okunabilen bu yazılar, Merkez Bankasının bastığı gerçek paraların bir öbür göstergesi… Geçersiz banknotlarda ise bu mikro yazı alanları, büyüteç ile bakıldığı vakit deforme olduğu için okunamıyor. Lakin kimi uydurma versiyonlarda, uygulanan baskı tekniği nedeniyle mikro yazıların okunabilirliği artmış durumda…
10- Bütünleşik manzara: Özgün banknotların ön ve art yüzünde yer alan ve kupür kıymetini gösteren sayılar, ışığa tutulduğu vakit birbirini tamamlıyor. Oluşan bu bütünleşik manzara, uydurma banknotlarda ekseriyetle bozuk ve sistemsiz olarak görülüyor.
11- Floresan (UV) tesirli mürekkep: Orjinal banknotların ön yüzündeki Atatürk portresi üzerinde, floresan tesirli mürekkep ile basılmış, sayı ve TL harfler bulunuyor. Bu özellikte bir mürekkep kullanılarak basılan kupür pahaları, UV ışığı altında parlama özelliğine sahip. Birtakım uydurma banknotlarda, sayı ve TL harflerinin özgüne benzeri biçimde parlamasını sağlayacak prosedürlerin uygulanmaya çalışıldığı görülüyor.
12- Seri ve sıra numaraları: Özgün banknotların art yüzünde, siyah ve kırmızı mürekkep ile basılmış iki adet seri ve sıra numarası bulunuyor. UV ışığı altında bu numaraların; siyah mürekkep ile basılanı yeşil, kırmızı mürekkep ile basılanı kırmızı parlama veriyor. Gerçek banknotlarda siyah mürekkep ile basılan seri ve sıra numarası, düzmece versiyonlarda UV ışık altında yeşil olarak parlamaz. Lakin kimi uydurma paralarda, kırmızı mürekkep ile basılanlar, UV ışık altında kırmızı parlama verecek formda taklit edilebiliyor.
13- Boyut farkı: Kupür kıymetlerine nazaran farklı boyutlara sahip olan özgün banknotlar, uzun kenarında 6 mm, kısa kenarında ise ikili küme halinde 4 mm fark oluşturularak basılıyor. Uydurma banknotların özgün banknotlarla tıpkı ebatlarda taklit edilmelerine karşın, kimilerinin en ve uzunluklarında birkaç mm’lik küçük farklılıklar gözlemlenebiliyor.
Fotoğraflar: iStock
