Son Dakika Haberler Haberiniz Olsun
Related Articles
Birçoğumuz için bağırsaklar adeta bir kara kutu. Bir ucundan besinler giriyor, bir ucundan atık unsurlar çıkıyor. Lakin ortada olup bitenleri çok az tartışıyor ve anlamaya çalışıyoruz.
Miami Üniversitesi Miller Tıp Okulu’nda gastroenterolog olarak vazife yapan Dr. Morgan Sendzischew Shane, “Bağırsak sıhhati konusunda gereğince konuşmuyoruz. Sindirimden, gazdan ya da tuvalete çıkma alışkanlıklarından bahsetmek kabul edilebilir bir davranış olarak görülmüyor” dedi.
İnsanların bağırsaklarıyla ilgili aşikâr sıkıntıları hekimleriyle bile konuşmaktan çekindiğini söyleyen Shane, bu nedenle bağırsak sıhhatiyle ilgili kent efsanelerinin ve yanlış bilgilerin yayılmaya devam ettiğini belirtti.
The New York Times, ABD’nin önde gelen gastroenteroloji ve mikrobiyom uzmanlarına bağırsaklarla ilgili “Artık yeter” dedikleri kent efsanelerini sordu. İşte verdikleri cevaplar…
EFSANE 1: HER GÜN TUVALETE ÇIKMANIZ GEREKİR
California Üniversitesi bünyesinde bulunan David Geffen Tıp Okulu’nda gastroenterolog olarak vazife yapan Dr. Folasade P. May, “İnsanlar birden fazla vakit her gün tuvalete çıkamadıklarında bir sorun olduğunu düşünüp endişeleniyorlar” dedi.
Ancak günde üçten haftada üçe kadar değişen sıklıkta tuvalete çıkmanın olağan sayıldığını vurgulayan May, “Asıl değerli olan, bağırsak hareketlerinizin tutarlılığı, dışkınızın kıvamı ve görünümü ile tuvaletinizi yaparken acı ya da zorluk hissetmiyor olmanız” dedi.
Her tuvalete çıktığınızda zorlanıyorsanız, ağrı ya da acı çekiyorsanız, tuvalette 10 dakikadan fazla vakit geçirme gereksinimi duyuyor ya da bağırsaklarınızı büsbütün boşaltamadığınızı düşünüyorsanız bir doktora başvurmanızda yarar var. Bilhassa dışkınızda kan varsa, bağırsak hareketlerinizin sıklığında ya da imajında ani değişimler yaşanıyorsa ve açıklayamadığınız kilo kaybınız varsa ihmal etmemeniz gerektiğini vurgulayan May, “Bunlar iltihaplı bağırsak hastalığı, çölyak hastalığı yahut kolorektal kanserin belirtisi olabilir” dedi.
EFSANE 2: ELİMİNASYON DİYETLERİ BAĞIRSAK SEMPTOMLARINI GÜZELLEŞTİRMEYE YARDIMCI OLABİLİR
New York Gastroenteroloji Birliği diyetisyenlerinden Tamara Duker Freuman, “Şişkinlik ya da kabızlık üzere meseleleri olan hastalarım birden fazla vakit aşikâr besin kombinasyonlarını (tahıllar, baklagiller, süt eserleri, yumurta, soya gibi) kesmenin inflamasyonu azaltabileceğine ve bağırsaklarını iyileştirebileceğine inanıyorlar” dedi.
Bununla birlikte bu besinlerin hiçbirinin inflamatuar tesiri olmadığını söyleyen Freuman, “Aksine eliminasyon diyetleri bağırsak sıhhatinizi bozabilir. Tam tahıllar, meyveler, sebzeler, baklagiller üzere bitkisel eser çeşitliliği olan bir diyet, bağırsak sıhhatini en yeterli halde destekleyen beslenme modelidir. Dahası sınırlayıcı diyetler besin yetersizliklerine ve yeme bozukluklarına da neden olabilir” diye konuştu.
Sürekli bağırsak problemleri çekiyorsanız bir uzman sebebi bulmanıza yardımcı olabilir. Örneğin sahiden çölyak üzere bir hastalığınız varsa gluten içeren besinlerden kaçınmanız gerekebilir. Fakat bu tüm tahılları beslenmenizden çıkaracağınız manasına gelmez.
EFSANE 3: BESİN HASSASİYETLERİ KOLAY BİR TESTLE TEŞHİS EDİLEBİLİR
Birkaç damla kan ya da birkaç tel saçla, şişkinlik, karın ağrısı, sindirim zahmeti üzere meselelere yol açan besin hassasiyetlerini saptayabildiğini tez eden testler var. Hatta bu testlerin kimileri internette satılıyor ve konutta yapılabiliyor.
UCLA Sıhhat Merkezi’nden bağırsak sıhhati üzerine çalışan diyetisyen Kate Mintz, kolay bir test yaptırıp net yanıtlara kavuşma fikrinin çok alımlı olduğunu belirtti ve şöyle devam etti:
“Ancak konutta ya da alternatif tıp kliniklerinde yapılan besin hassasiyeti testleri çok sıkı değerlendirilmiyor. Bu testlerin sonucunda birden fazla vakit insanlara uzun bir kaçınmaları gereken besinler listesi veriliyor ki o bireyler bazen bu listedeki besinlerin bir kısmıyla hiçbir formda sorun yaşamamış oluyor. Bu durum baş karıştırıp gereksiz yere kısıtlayıcı diyetler uygulamalarına yol açabiliyor.”
Bunun yerine bir diyetisyenle görüşerek varsa semptomlara yol açan besinlerin tespit edilmesini tavsiye eden Mintz, “Bu yaklaşım vakit alabilir ancak daha yeterli sonuçlar vermesi daha olasıdır” dedi.
EFSANE 4: GERİLİM ÜLSERE NEDEN OLABİLİR
Doktorlar evvelden midenin iç yüzeyinde ya da ince bağırsağın birinci kısmında meydana gelen açık yaraların yani peptik ülserlerin gerilim ya da çok baharatlı yiyecekler üzere etkenlerden kaynaklandığını düşünüyordu.
Bu bakış açısı 1980’lerde bilim insanlarının Helicobacter pylori bakterisini keşfiyle tersine dördü. Michigan Üniversitesi Hastanesinde gastroenteroloji kısım lideri olarak vazife yapan Dr. William D. Chey, “Midenin iç yüzünü kaplayan zarda delik açan bu bakteri, birçok peptik ülserin nedenidir” dedi. Steroid içermeyen antiinflamatuar ilaçların çok sık kullanılmasının da ülsere yol açabildiğini belirten Chey, kelam konusu bakterinin antibiyotiklerle tedavi edilmemesi yahut ülsere yol açan ilaçların kullanımına sınırlama getirilmemesi halinde, ülserlerin tekrarlayabileceğini vurguladı.
Tekrarlayan ülserler, mide kanaması, tıkanma yahut midede ya da ince bağırsakta delinme riskini artırabiliyor. Tedavi edilmemiş H. pylori enfeksiyonları mide kanseri riskini de yükseltebiliyor.
EFSANE 5: DETOKS PROGRAMLARI BAĞIRSAĞINIZI İYİLEŞTİREBİLİR
Portakal, ananas, limon, salatalık, zencefil, zerdeçal üzere eserlerle hazırlanan içecekleri tertipli olarak tüketmenin sindirimi kolaylaştıracağı, şişkinliği azaltıp bağırsak sıhhatine yararlı olacağı fikri son periyotta çok tanınan.
“Bu karışımları yapmaktan hoşlanıyorsanız (veya satın alıyorsanız) makul ölçüde içmenizde sakınca yoktur. Lakin birtakım meyve suyu içeceklerinin şeker ölçüsü çok yüksek olabilir” diyen Dr. Shane “Üstelik hiçbir şeyi de temizlemeye yardımcı olmuyorlar” sözlerini kullandı.
Aksine meyve ve sebzelerin suyunu çıkarmak, yararlı bağırsak mikroplarını besleyip bağırsak hareketlerini düzenleyen liften yoksun kalmaya neden oluyor. Bu nedenle Dr. Shane, meyve ve zerzevatları blender’a atıp smoothie haline getirerek ya da salata olarak tüketerek lifleri de almayı tavsiye etti.
Söz konusu efsaneyi daha da ileri düzeye taşıyıp birkaç gün boyunca yalnızca bitki suyu içenler de var. “Bu ne yararlı ne de sürdürülebilir bir alışkanlık” diyen Dr. Shane, “Vücudunuzun temiz ve sağlıklı olmak için besinden yoksun kalması gerektiği fikrinin reklamını yapmak çok tehlikeli” diye konuştu.
EFSANE 6: KOLOREKTAL KANSER DAHA ÇOK YAŞLILARI ETKİLER
Dr. May, tıp fakültesinde okuduğu 2000’li yılların başlarında kendilerine kolorektal kanserin ileri yaştaki yetişkinlere ilişkin bir hastalık olduğunun öğretildiğini belirtti. Ne var ki günümüzde gençler ortasında kolorektal kanser oranları tırmanışa geçmiş durumda. Hatta kolorektal kanser, kanser kaynaklı ölümlerde 50 yaş altındaki erkeklerde birinci, birebir yaş kümesindeki bayanlarda ise ikinci sırada.
May, günümüzde tıp fakültesi öğrencilerine, “Yetişkinlerde tuvalete çıkma alışkanlıklarında değişim, açıklanamayan kilo kaybı ya da dışkıda kan gördüğünüzde, kolorektal kanser ihtimalini de düşünmelisiniz” dediğini belirtti ve “Kolorektal kanser, erken evrelerde birçok vakit belirti vermez. Bu nedenle 45 yaşından itibaren herkes, muhakkak risk faktörü olan şahıslar ise daha erken yaştan itibaren kanser taraması yaptırmalıdır” diye konuştu.
EFSANE 7: KURUYEMİŞ VE PATLAMIŞ MISIR YEMEK DİVERTİKÜLİT NEDENİ OLABİLİR
Kolonun iç duvarındaki küçük keselerin iltihaplanmasına divertikülit ismi veriliyor. Divertikülit, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, kabızlık, kramp ve ateş üzere belirtilere yol açabiliyor.
Pennsylvania Üniversitesi’nde gastroenterolog olarak vazife yapan Dr. Nitin K. Ahuja, “Eskiden tabipler ‘Divertikülite eğiliminiz varsa, kuruyemiş, tohum, patlamış mısır üzere şeyleri yemekten kaçının’ kederi. Zira bu taneciklerin kolon duvarına takılıp inflamasyona yol açabileceği düşünülürdü. Lakin bunun yanlışsız olmadığı anlaşıldı” dedi.
Aksine birtakım araştırmalar, kuruyemiş ve patlamış mısır tüketen bireylerde divertikülit gelişme ihtimalinin, tüketmeyenlere kıyasla daha düşük olduğunu gösteriyor. Zira bu besinler lif içeriyor, lif tüketimi de divertikülit riskinin azalmasıyla ilişkilendiriliyor.
EFSANE 8: BAKLAGİLLER VE LEKTİN İÇEREN ÖTEKİ BESİNLER BAĞIRSAKTA SIZINTIYA NEDEN OLABİLİR
Sosyal medyada birtakım kullanıcılar, baklagiller, tahıllar ve birtakım sebzeler üzere lektin içeren besinlerin inflamasyona ve bağırsak zarında sızıntıya yol açtığını bunun sonucunda bağırsaklardaki mikropların ve öbür toksik unsurların bedenin başka bölgelerine yayılabildiğini öne sürüyor.
Aslına bakılırsa bütün bitkiler lektin içeriyor ve baklagillerde lektin oranı sahiden yüksek. Bu nedenle besinleri çiğ ya da az pişmiş halde tüketmek, mide ve bağırsaklarda rahatsızlığa yol açabiliyor.
Ancak Stanford Üniversitesi’nde mikrobiyoloji ve immünoloji dersleri veren Dr. Justin Sonnenburg, “Ancak lektinlerin birden fazla pişirme basamağında kaybolur. Bu nedenle pişmiş baklagillerde, tahıllarda ya da öteki yiyeceklerde bulunan lektin düzeyleri sizi endişelendirmesin” dedi. Öte yandan çiğ tüketilen domates, biber üzere sebzelerde bulunan lektin düzeyi ise kuru baklagillere kıyasla çok daha düşük ve sindirim sisteminde meselelere yol açtığına dair bir data bulunmuyor.
Sonnenburg, “Bu efsane yüzünden lektin içeren bitkisel besinleri hayatınızdan çıkarmak bağırsağınıza yarar sağlamaz, tersine ziyan bile verebilir. Bitkisel besinleri tüketmekten kaçınmak, yararlı bağırsak mikroplarınızı kâfi ölçüde liften yoksun bırakabilir. Bu türlü bir durum yaşandığında mikroplar bağırsağın iç yüzeyindeki esirgeyici mukusu yemeye başlayabilirler. Asıl sızıntılı bağırsağa ve inflamasyona yol açan şey budur” dedi.
EFSANE 9: HUZURSUZ BAĞIRSAK SENDROMU ‘TAMAMEN PSİKOLOJİKTİR’
Huzursuz bağırsak sendromunun karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık üzere semptomları gerçek ve kişinin elden ayaktan düşmesine neden olabiliyor. Fakat yıllardır huzursuz bağırsak sendromuna daima bir kuşkuyla bakılıyor. Çünkü bu hastalığı kesin olarak teşhis edecek bir test bulunmadığı üzere bilim insanları sebebini de tam olarak anlamıyor. Dahası telaş ve depresyon üzere mental meseleler da hastalığın ağırlaşmasına neden oluyor.
ABD’nin North Carolina eyaletinin Charlotte kentinde bulunan Atrium Hastanesi’nden gastroenterolog Dr. Baha Moshiree, “Günümüzde bile kimi sıhhat çalışanları huzursuz bağırsak sendromunu ciddiye almıyor. Bu da birçok hastanın kendilerine ‘deli’ muamelesi yapıldığını düşünmesine neden oluyor” dedi.
“Huzursuz bağırsak sendromunun bağırsak-beyin etkileşiminden doğmuş bir hastalık” diyen Moshiree, bağırsaklardaki birtakım hudutların çok hassas olmasının, olağan sindirim işlevlerinin bile acı vermesine yol açabildiğini belirtti.
Moshiree, “Mental sıhhatin huzursuz bağırsak sendromunda rol oynuyor olması, hastalığın gerçekliğinden ya da tedavi etmeye kıymet oluşundan bir şey eksiltmiyor” dedi.
EFSANE 10: HERKES BAĞIRSAK SIHHATİ İÇİN PROBİYOTİK ALMALIDIR
ABD’nin Florida eyaletinin Jacksonville kentinde bulunan Mayo Clinic’te gastroenterolog ve tıp profesörü olarak çalışan Dr. Brian Lucy, “Bazı bireyler probiyotik desteği almanın yararını görebilir fakat birden fazla kişinin bu desteklere gereksinim duyduğuna dair sağlam deliller çok az” dedi.
“Bağırsaklarınızda binlerce mikrop tipi yaşıyor” tabirlerini kullanan Lucy, içinde bir ya da birkaç canlı mikrop tipi olan küçük bir kapsülün bağırsak sıhhatini iyileştireceğinin kuşkulu olduğunu vurguladı.
Dahası probiyotikler kimi bireylerin semptomlarının kötüleşmesine de yol açabiliyor. Atrium Hastanesi Gastroenteroloji ve Hepatoloji kliniğinde diyetisyen olarak misyon yapan Kayla Hopkins, “Örneğin kabızlığı olan şahıslarda, probiyotik alımı sonrası gaz, şişkinlik, mide bulantısı üzere şikayetlerde artış olabilir” dedi.
Bunun yerine yoğurt, kefir, kimchi, sauerkraut üzere fermente besinleri ve çeşitli bitkisel besinleri tüketmeyi tavsiye eden Hopkins, “Optimal bir bağırsağın başlangıç noktası haplar ve karışımlar değildir. Optimal bir bağırsak istikrarlı beslenmeyle ve çeşitlilikle başlar” diye konuştu.
